Con gì bé tỉ tì ti
Thân đi dưới đất bóng đi trên trời
(Ca dao)
http://anbinhcoffee.com/tin-tuc/ruoi-tuoi-tai-hcm-50.html
Cuối thu, khi những cơn gió lạnh bắt đầu thổi thì trên những ngả đường lại vang lên tiếng rao rất mềm mại: Ai mua rươi ra mua! Rươi tươi, mua nhanh kẻo hết. Rươi già mùa... Đây đó có người thập thò, và chỉ một chốc đã xúm quanh cô hàng rươi. Cô gái đon đả mở thúng rươi, lập tức mọi ánh mắt đổ dồn vào đó. Trong thúng là những con bọ gần giống con rết nhưng nhiều chân hơn, mầu sắc sặc sỡ, lúc nhúc ngoe nguẩy, luồn lách như muốn thoát ra khỏi mặt thúng. Cô gái thoăn thoắt đưa bát vào thúng đong từng bát rươi đầy đổ vào những cái túi bóng xinh xinh đưa cho khách.
Rươi thuộc lớp giun lông tơ gồm 500 loại chia thành 42 chi, phân bố rộng rãi ở các vùng biển nhiệt đới, gồm cả Việt Nam, Nhật Bản và Trung Quốc... Loại dài nhất tới 20 cm, ngắn nhất 0,5 cm và trung bình 7 cm, có từ 60 đến 70 đốt, màu xanh xám ánh bạc, hồng, đỏ hoặc nâu với hàng chục cái chân bé li ti như những cái mái chèo khua trong nước. Ở nước ta, có nhiều loại rươi mà dân gian gọi là rồng đất sống ở nước lợ độ mặn 5- 9% trong những cái lỗ nhỏ trên bãi sình hoặc đồng ruộng, kênh ngòi ven biển, ăn phù sa và giáp xác. Giữa thu sắp sửa sang đông vào mùa sinh sản, những con rươi trưởng thành sẽ ngoi ra khỏi tổ nổi lên và bơi trong nước. Tuy nhiên, chúng thường chỉ nổi vào ban đêm khi thủy triều dâng cao vì vậy những ai muốn đánh bắt được nhiều rươi đều phải thức đêm đốt đèn, xắn quần quá gối, vừa lội vừa dùng vợt và rổ hớt chúng vào xô. Công việc gấp gáp vì ngay khi nước rút chúng sẽ lẩn vào lỗ hoặc bị cuốn ra biển. Người dân nhanh chóng chở rươi đi bán, và chế biến thành những món ăn ngon như chả rươi (rươi rán), nem rươi (rươi cuốn bánh đa), rươi xào, rươi hấp trứng, canh rươi, rươi kho khế hay củ cải, rươi rang, mắm rươi...
Từ xưa, con rươi đã đi vào ca dao, tục ngữ. Câu tục ngữ: "Tháng chín đôi mươi, tháng mười mồng năm" là chỉ thời gian con rươi ló mặt. Nó cũng chỉ một sự tồn tại ngắn ngủi, một sự lặp đi lặp lại theo quy luật. Đúng như câu ca, cả năm con rươi chỉ xuất hiện nhiều trong chừng 15 ngày. Vì lượng rươi không lớn nên trong một buổi chợ sớm các gánh hàng rươi đã hết veo. Hiếm lắm mới có hôm tới trưa vẫn còn hàng rươi chưa bán xong. Khi đến mùa rươi, như đã hẹn mọi người đều tranh thủ mua rươi. Rươi chỉ ở vùng nước lợ ven biển Bắc Bộ và Trung Bộ như Nam Định, Hải Phòng, Hải Dương, Thái Bình,... được chở tới các tỉnh thành khác nên có được một chút rươi để ăn cũng là quý lắm. Mỗi phiên chợ rươi thường chỉ diễn ra trong đôi ba ngày nên luôn để lại trong lòng thực khách bao thương nhớ: Ước gì cho đến tháng mười/ Bát cơm thì trắng bát rươi thì đầy.
Món rươi ngon nhất phải kể đến chả rươi. Cho một vốc rươi khoảng hai lạng vào bát, kèm ba lạng thịt lợn băm, hai quả trứng vịt, ba thìa mắm, một thìa tiêu, một nắm vỏ quýt, thìa là, lá gấc thái chỉ,... dùng ba chiếc đũa trúc hoặc một cái đũa cả đánh cho hỗn hợp này thật nhuyễn, khi nhấc đũa lên hãy còn dính quện không rời. Đặt chảo lên bếp, đổ mỡ đun nóng già, rồi lần lượt múc từng muỗng rươi - thịt - trứng cho vào rán ngập trong mỡ, có thể rán thành một miếng to hoặc những viên nhỏ tùy ý, trở mặt thật kỹ đến khi chả chín vàng bốc mùi thơm ngào ngạt. Bấy giờ, gắp chả xếp vào giữa đĩa, điểm thêm xung quanh mấy cọng hành hoa, rau ghém, chấm mắm ớt.
Tương tự chả rươi, nem rươi cũng rất ngon và có cách làm cầu kỳ. Có hai loại nem rươi. Nem sống là nem ăn sống, được làm bằng cách lấy rươi trộn với nấm hương, mộc nhĩ và một số rau quả như khế, chuối xanh, ngò, mùi, xà lách, tía tô, kinh giới, vỏ quýt thái nhỏ quấn trong bánh đa nem, và chấm mắm ớt. Nem chín là nem ăn chín, có cách làm giống như trên nhưng đem rán.
So với chả và nem, món rươi hấp đơn giản hơn. Cũng là hỗn hợp rươi, nấm, vỏ quýt, thìa là, mộc nhĩ, các loại rau xanh cùng với thịt nạc băm nhỏ nêm mắm, tiêu, đường trộn đều và hấp cách thủy.
Canh rươi là món ăn được nấu nhừ trong nước. Thường thấy là canh măng, sườn ninh, trước khi ăn mới thả rươi vào đun chín, múc ra bát dùng nóng.
Rươi cũng được xào với các loại củ, quả. Trong món rươi xào, do phải đảo nhiều dễ làm rươi gẫy vụn nên nhiều người thường xào rau quả và thịt trước, khi sắp chín mới đổ rươi vào, đập trứng trộn đều, cho gia vị vừa độ, cuối cùng múc ra đĩa, rưới ít dầu vừng, rắc lá mùi, rau thơm và đặt một quả ớt tỉa hoa lên trên làm đĩa rươi thêm đẹp.
Món rươi kho và rươi rang bằng nồi đất lại là món ăn giữ nguyên được hương vị đặc trưng của rươi. Khi làm món rươi kho, người ta thường lót dưới đáy nồi một lớp gừng, khế, củ cải, vỏ quýt, thìa là, lá gấc thái chỉ rồi xếp rươi lên trên, nêm gia vị, mỳ chính, đổ nước xâm xấp, đậy kín và đun trong ngọn lửa nhỏ. Khi nước trong nồi cạn cũng là lúc rươi chín mềm, thơm ngậy. Đơn giản hơn, trong món rươi rang, chỉ cần lấy lá chuối lót đáy nồi, đặt lên bếp, đổ rươi vào chao đến khi rươi săn giòn...
Món rươi xào cũng được nhiều người ưa thích. Rươi thường được xào với củ niễng thái chỉ, nếu không có thì thay bằng măng tươi hay củ cải. Vỏ quít thái nhỏ ướp nước mắm, hành tây đảo mỡ cho thơm thì cho rươi vào xào chín rồi xúc ra; bỏ thêm mỡ vào chảo, đổ đồ độn xào lẫn thịt dọi thái nhỏ (đã luộc qua) cho tí muối vào nước luộc thịt, mười phần chín đến tám thì bỏ rươi vào, đảo lên cho thật đều… Chờ rươi chín kỹ bắc ra đập trứng bỏ hành hoa, trộn mau tay là được. Đĩa rươi vừa mềm không khô được, chế ít dầu vừng, rắc mấy lá gấc thái nhỏ và mấy ngọn rau, cho vừa hạt tiêu và nên ăn ngay. Rươi hấp ăn thanh hơn một chút: cũng thịt, hành củ, vỏ quít, thì là, nước mắm và năm sáu tai mộc nhĩ nhưng không dùng đến mỡ, chỉ trộn đều rồi hấp. Ăn rươi mà chưa được thưởng thức món nem rươi thì thật tiếc. Nhân nem rươi được làm giống như nguyên liệu làm chả rươi nhưng có thêm vài sợi miến cắt khúc và chút nấm hương mộc nhĩ thái nhỏ với mấy sợi củ đậu thái chỉ. Miếng nem rươi chấm nước mắm giấm, đường, tỏi, ớt, hạt tiêu với vài cọng rau ghém rất lạ miệng. Ăn nem rươi cũng cần ăn lúc thật nóng, nóng đến sút lưỡi thì mới thích. Trong các món ăn dân dã của nước ta, rươi không chỉ đơn thuần là món ăn khoái khẩu mà còn là “món nhớ” của người tha phương, của các lữ khách mỗi khi nghĩ về miền quê đất Việt.
Trả lờiXóaCon gì bé tỉ tì ti
Thân đi dưới đất bóng đi trên trời
(Ca dao)
http://ruoituoisong.com/
http://ruoivn.blogspot.com/2015/09/ruoi-kho-khe-ruoi-tuoi-song.html
http://anbinhcoffee.com/tin-tuc/ruoi-tuoi-tai-hcm-50.html